ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ

Ο Αριστοφάνης θεωρείται ο μεγαλύτερος απ’ τους κωμικούς ποιητές της αρχαιότητας που άφησε εποχή στην εξέλιξη της αρχαίας κωμωδίας, στην οποίαν αναδείχτηκε ο σημαντικότερος εκπρόσωπος και διαμορφωτής. Για τη ζωή του ξέρουμε πολύ λίγα, ίσως γιατί παρόλο που κυριάρχησε για 40 χρόνια στο αττικό θέατρο κι ήταν πολύ δημοφιλής, ζούσε μια μοναχική ζωή γεμάτη από πνευματικές ασχολίες. Το σίγουρο πάντως είναι πως ήταν Αθηναίος, απ’ τον δήμο των Κυδαθηναίων κι απ’ την Παντιονίδα φυλή. Ονομαζόταν ακόμα κι Αιγινίτης, γιατί έμενε σχεδόν συνέχεια στ’ αγρόκτημά του στην Αίγινα. Γεννήθηκε ανάμεσα στο 455 και 450 π.Χ. και πέθανε ίσως το 385 π.Χ. Είχε εξαιρετική μόρφωση και παρακολουθούσε με πολύ ενδιαφέρον την πολιτική και κοινωνική ζωή της Αθήνας σατιρίζοντας στις κωμωδίες του που τις παρουσίαζε στη σκηνή με ψευδώνυμο, τα τρωτά προσώπων και γεγονότων μ’ απαράμιλλο τρόπο. Παντρεύτηκε νέος κι έκανε τρία παιδιά (Φίλιππο, Νικόστρατο, Αραρότα). Απ’ αυτούς ο τελευταίος συνέχισε το έργο του πατέρα του. Έγραψε 44 κωμωδίες απ’ τις οποίες ολόκληρες σωθήκαν 11 που είναι σε χρονολογική σειρά: Αχαρνής, Ιππής, Νεφέλαι, Σφήκες, Ειρήνη, Όρνιθες, Λυσιστράτη, Θεσμοφοριάζουσαι, Πλούτος, Βάτραχοι, Εκκλησιάζουσαι. Στα έργα του που ήσαν γεμάτα από αισχρολογίες οι οποίες δεν θεωρούνταν τότε απρεπείς, περιέλαβε τα ζωντανότερα και πιο καθημερινά γλωσσικά στοιχεία δίνοντας έτσι στην αττική διάλεκτο ύψος, λεπτότητα κι ευλυγισία.

ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

Λυσιστράτη (411 π.Χ.)

Νεφέλαι (423 π.Χ.)

Αχαρνείς (425 π.Χ.)

Πλούτος (388 π.Χ.)

Ειρήνη (421 π.Χ.)

Θεσμοφοριάζουσαι (411 π.Χ.)

Εκκλησιάζουσαι (393-392 π.Χ.)

Όρνιθες (414 π.Χ.)

Βάτραχοι (406 π.Χ.)

Σφήκες (422 π.Χ.)

Ιππείς (424 π.Χ.)

Ιππείς (424 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Οι Ιππείς ήταν το πρώτο έργο που ανέβασε με το δικό του όνομα στη σκηνή. Με το έργο αυτό ο Αριστοφάνης έδωσε το μεγάλο χτύπημα στον Κλέωνα τον οποίον ενσαρκώνει ένας βάρβαρος δούλος που με τις δωροδοκίες του και με την έλλειψη του στοιχειώδους σεβασμού έχει κερδίσει μια φριχτή επιρροή πάνω στον αφέντη του που έχει τ’ όνομα Δήμος και τυραννάει έτσι τους άλλους δούλους. Για σωτηρία επιστρατεύεται ένας αλλαντοπώλης που επισκιάζει σε αχρειότητα τον επικεφαλής των δούλων. Αυτός λοιπόν πραγματοποιεί το θαύμα, να διώξει απ’ τη μέση τον μισητό. Η επιτυχία αυτού του έργου δεν εμπόδισε την επανεκλογή του Κλέωνα στο αξίωμα του στρατηγού. Όμως ο Αριστοφάνης εξακολούθησε να τον καταδιώκει. Το δράμα πήρε τ’ όνομά του απ’ τους ιππείς που ήταν μια τάξη που είχε εχθρικές διαθέσεις για τον δημαγωγό.

ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Νίκος Σφυρόερας
ΜΟΥΣΙΚΗ: Χρήστος Λεοντής
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Κώστας Μπάκας
ΠΑΙΖΟΥΝ: Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Γιώργος Παρτσαλάκης, Γιώργος Δάνης, Γιώργος Τσιδίμης, Κώστας Παγώνης, Κώστας Καγξίδης, Κώστας Κλεφτογιάννης, Σπύρος Κουβαρδάς, Κώστας Χαλκιάς, Πέτρος Δαμουλής, Βασίλης Ευταξόπουλος, Αντώνης Ζαχαράτος, Λουκάς Ζήκος, Νίκος Καψής, Δημήτρης Κωτσάρης, Τάκης Λουκάτος, Περικλής Μοσχολιδάκης, Βαγγέλης Ρόκκος, Κώστας Σφυρικίδης
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 26 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1991 (11 Αυγούστου)

1991

Σφήκες (422 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Το έργο είναι μια διακωμώδηση των οχλοκρατικών αθηναϊκών δικαστηρίων και των δικαστών τους που δίκαζαν σύμφωνα με τα συμφέροντα και τα πάθη τους, καθώς επίσης και της ξιπασιάς και του φανατισμού των ενόρκων. Οι σφήκες με το μακρύ τους κεντρί ενσαρκώνουν το σώμα των δικαστών. Η κωμωδία αυτή, γραμμένη κάτω απ’ την επήρεια σοβαρών πολιτικών γεγονότων εκφράζει συγχρόνως κι ένα προσωπικό καημό του ποιητή για την αποτυχία του με τις Νεφέλες ένα χρόνο πριν στο θέατρο του Διονύσου (423 π.Χ.). Αυτή τη φορά η συμπάθεια του Αριστοφάνη είναι με το μέρος του γιου που θέλει ν’ απομακρύνει τον πατέρα του απ’ τη δικομανία. Η προσπάθειά του όμως δεν πετυχαίνει, γιατί ο πατέρας, αντί για χρηστός πολίτης μεταβάλλεται απροσδόκητα σ’ έναν ζωηρό και κεφάτο καλοζωιστή γλεντζέ που οργανώνει μια θορυβώδη γιορτή που μ’ αυτήν τελειώνει το έργο. Η κωμωδία αυτή έγινε το πρότυπο του Ρακίνα στους Δικομανείς.

Βάτραχοι (406 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Στους Βατράχους του ο Αριστοφάνης πιάνει το παλιό θέμα της κατάβασης στον Άδη. Εδώ ο Διόνυσος, ο θεός του θεάτρου θέλει να κατέβει στον Κάτω Κόσμο, για να φέρει από κει έναν ποιητή στην ορφανεμένη πια, όπως ο ίδιος πίστευε, αθηναϊκή ορχήστρα. Οργανώνεται λοιπόν ένας ποιητικός διαγωνισμός στον Άδη υπό την προεδρία του Διονύσου κι όπου τα Πρωτεία διεκδικούν ο Αισχύλος κι ο Ευριπίδης. Ο κωμικός κρίνοντας τους δυο τραγικούς με πολλή λεπτότητα και χάρη προτιμάει μεν τον Αισχύλο αλλά πολεμώντας το νεωτεριστικό πνεύμα του Ευριπίδη δείχνει τέτοιο πάθος για τον τραγικό που και πεθαμένο ακόμα τον διακωμωδεί καθώς και τον Σωκράτη. Στο έργο αυτό ο ποιητής περιγράφει το ταξίδι στον Άδη όπου ο Χορός των Βατράχων κοάζει στη λίμνη του Κάτω Κόσμου, ενώ το δεύτερο μέρος του έργου περιλαμβάνει έναν μεγάλο αγώνα λόγων ανάμεσα στον Αισχύλο και τον Ευριπίδη.

ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Κώστας Σταματίου
ΜΟΥΣΙΚΗ: Γιώργος Τσαγκάρης
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Κώστας Μπάκας
ΠΑΙΖΟΥΝ: Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Θύμιος Καρακατσάνης, Θόδωρος Συριώτης, Μάριος Παπαγεωργίου, Ηλίας Πλακίδης, Γιάννης Λιακάκος, Μάιρη Ιγγλέση, Τζέσυ Παπουτσή, Μαρία Δημητριάδου, Κώστας Παγώνης, Νικήτας Τσακίρογλου, Ιάκωβος Ψαρράς, Γιάννης Βουγιούκλης, Λιλή Κοκκώδη, Αλέξης Σταυράκης, Αγγελική Βελουδάκη, Σμαράγδα Διαμαντίδου, Χρήστος Ευθυμίου, Νανά Κακκαβά, Θεόδωρος Κατσαφάδος, Γιάννης Λαμπρόπουλος, Νίκη Τουλουπάκη, Καίτη Τριανταφύλλου, Ελένη Φίλιππα, Βαγγέλης Ρόκκος, Δημήτρης Νικολαΐδης, Βασίλης Ευταξόπουλος, Ανδρέας Γιαννακόπουλος, Δημήτρης Βασιλόπουλος, Ράνια Τριβέλλα
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ώρες και 11 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1986 (29 Αυγούστου)

Εκκλησιάζουσαι (393-392 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Σ’ αυτή τη συνέλευση των γυναικών γίνεται πάλι μια συνωμοσία που θέλουν να δώσουν ένα τέλος στην αντρική διοίκηση και να πάρουν οι ίδιες την εξουσία. Ό,τι έγινε στη Λυσιστράτη με αφορμή τη δυσάρεστη κατάσταση που δημιούργησε ο πόλεμος, επαναλαμβάνεται εδώ με στόχο τη συνολική ανατροπή μ’ ένα κοινωνικό πρόγραμμα διακυβέρνησης που περιέχει μια κοινοκτημοσύνη αγαθών. Επειδή όμως στο σχέδιο εμπεριέχεται και μια κοινοκτημοσύνη γυναικών, το σχέδιο πάει στραβά. Η καταπληκτική ομοιότητα της κεντρικής ιδέας του έργου με την Πολιτεία του Πλάτωνα που γράφτηκε 20 χρόνια μετά, αποτελεί ένα πολυσυζητημένο πρόβλημα. Στις Εκκλησιάζουσες ο ποιητής διακωμωδεί τις ιδέες για τη χειραφέτηση των γυναικών και για την κοινοκτημοσύνη. Αυτές τις ιδέες που μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο η φτώχια καλλιεργούσε στις εξημμένες κεφαλές. Γι’ αυτό βάζει τις γυναίκες να συνέρχονται στην Εκκλησία του Δήμου και να ψηφίζουν κοινοκτημοσύνη και στο εξής να διευθύνουν αυτές τα κοινά αντί οι άντρες που η ανοησία τους πολλά κακά προκάλεσε. Η αρχή του πρώτου μονολόγου της Πραξαγόρας είναι παρωδία της τεχνοτροπίας και του στομφώδους ύφους του Ευριπίδη.


ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Θρασύβουλος Σταύρου
ΜΟΥΣΙΚΗ: Μάνος Χατζιδάκις
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Αλέξης Σολομός
ΠΑΙΖΟΥΝ: Μαίρη Αρώνη, Τζένη Καρέζη, Κική Ρέππα, Αλέκα Παΐζη, Πόπη Παπαδάκη, Μαρία Μοσχολιού, Χριστόφορος Νέζερ, Νέλλυ Μαρσέλου, Γκίκας Μπινιάρης, Μιχάλης Καλογιάννης, Δέσπω Διαμαντίδου, Ελένη Χαλκούση, Αθανασία Μουστάκα, Μερόπη Ροζάν, Μιχάλης Μπούχλης, Άννα Ραφτοπούλου, Κώστας Κοκκάκης, Χρήστος Πάρλας, Άκη Παναγιωτοπούλου, Μαίρη Χρονοπούλου, Πόπη Κόντου, Όλγα Τουρνάκη, Ευαγγελία Σαμιωτάκη
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 50 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1956 (14 Ιουλίου)


*ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Με αυτή την παράσταση εγκαινιάστηκε η αναβίωση των Αριστοφανικών έργων μετά τον πόλεμο

1956


ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Κώστας Ταχτσής
ΜΟΥΣΙΚΗ: Μιχάλης Γρηγορίου
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Γιώργος Μαργαρίτης
ΠΑΙΖΟΥΝ: Μαίρη Χρονοπούλου, Τζέσυ Παπουτσή, Όλγα Δαμάνη, Μαργαρίτα Ανθίδου, Γιώργος Παρτσαλάκης, Ηλίας Πλακίδης, Ντίνος Δουλγεράκης, Θεόδωρος Σαρρής, Μίρκα Καλαντζοπούλου, Ντίνα Κώνστα, Πέννυ Παπουτσή, Πέρης Μιχαηλίδης, Ασπασία Κράλλη, Ταϋγέτη Μπασούρη, Μιράντα Ζαφειροπούλου, Μαίρη Βασιλείου, Αγγελική Βελουδάκη, Μαρία Κανελλοπούλου, Αθηνά Κεφαλά, Μήνα Ξενάκη, Νίκη Τουλουπάκη
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ώρες και 3 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1987

Όρνιθες (414 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Στους Όρνιθες (πουλιά) πρωταγωνιστικό ρόλο παίζουν το φανταστικό κι η ουτοπική επιθυμία. Θέμα του είναι η φυγή του βασανισμένου κι ειρηνόφιλου ανθρώπου για μια χώρα που επικρατεί μια παραμυθένια ειρήνη. Δυο καλοί πολίτες φεύγουν απ’ τον τόπο τους και φτιάχνουν ανάμεσα στον ουρανό και τη γη τη Νεφελοκοκκυγία (κατοικία κούκων στα σύννεφα), όπου βασιλεύουν τα πουλιά. Το κακό είναι ότι σε λίγο βρίσκονται εκεί κι άλλοι άνθρωποι, οι φαύλοι της Αθήνας που θέλουν να πάρουν μέρος στην ίδρυση της νέας πόλης. Έτσι ο Αριστοφάνης έχει την ευκαιρία να φέρει πάνω στη σκηνή μιαν ολόκληρη σειρά από εκπληκτικούς τύπους που ο καλύτερος εκπρόσωπός τους είναι ένας ποιητής που θα ήθελε να μεταμορφωθεί σε αηδόνι. Σε λίγο αναγγέλλεται και μια πρεσβεία των θεών. Με την κωμωδία αυτή ο Αριστοφάνης διακωμωδεί τους συκοφάντες και τους δημοκόλακες ακόμα και τις θεωρίες για νέα πολιτεύματα.

ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Θρασύβουλος Σταύρου
ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΥΗ: Ειρήνη Μάρρα
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Δανάη Ευαγγελίου
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Γιώργος Θεοδοσιάδης
ΠΑΙΖΟΥΝ: Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Κάκια Ιγερινού, Γιώργος Μοσχίδης, Κώστας Κοκκάκης, Κώστας Κοντογιάννης, Νίκος Γαροφάλλου, Γιώργος Παρτσαλάκης, Αλίκη Αλεξανδράκη, Βασίλης Καΐλας, Γιώργος Μπαγιόκης, Δημήτρης Γιαννόπουλος, Ντίνος Σούτης
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 10 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1982 (8 Δεκεμβρίου)

Θεσμοφοριάζουσαι (411 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Το 411 π.Χ. παρουσίασε δυο κωμωδίες με συγγενικό θέμα τις Θεσμοφοριάζουσες και τη Λυσιστράτη. Στις δυο αυτές κωμωδίες ο Αριστοφάνης παρουσιάζει όλη τη δύναμη της γυναίκας που σαν σύντροφος, σαν μάνα και σαν ερωμένη μπορεί να επιβάλει την ειρήνη ανυψώνοντας τον πολιτισμό της χώρας. Οι Θεσμοφοριάζουσες, δηλαδή αυτές οι γυναίκες που γιορτάζουν, χωρίς τη συμμετοχή αντρών, τα Θεσμοφόρια, γιορτή της Δήμητρας συμβουλεύουν κοινή δράση εναντίον του Ευριπίδη για την καταστροφή του, επειδή τις έχει προσβάλει στα έργα του παρουσιάζοντας τις γυναικείες αδυναμίες τους. Ετοιμάζεται λοιπόν ένα χτύπημα εναντίον του ποιητή. Η απόπειρα προδίδεται, όμως αυτό δεν εμποδίζει να πραγματοποιηθεί μ’ επιτυχία. Στο τέλος μόλις και μετά βίας ο καταδιωκόμενος το σκάζει με πονηριά. Στο έργο αυτό ο Αριστοφάνης δεν διακωμωδεί μόνο τον Ευριπίδη αλλά και τον γυναικοπρεπή Αγάθωνα. Το έργο οφείλει τη γοητεία του στην παρωδία αρκετών τραγωδιών του μεγάλου τραγικού, κάτι που δείχνει πόσο μεγάλη οικειότητα πρέπει να είχαν, όχι μόνο ο Αριστοφάνης αλλά και το κοινό του με τα έργα του ποιητή.


ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Θρασύβουλος Σταύρου
ΜΟΥΣΙΚΗ: Μάνος Χατζιδάκις
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Αλέξης Σολομός
ΠΑΙΖΟΥΝ: Χριστόφορος Νέζερ, Μιχάλης Καλογιάννης, Ελένη Χαλκούση, Τζένη Καρέζη, Δέσπω Διαμαντίδου, Πόπη Κόντου, Τάκης Γαλανός, Μιχάλης Μπούχλης, Πόπη Παπαδάκη, Αντώνης Σαρρής, Γκίκας Μπινιάρης, Κική Ρέππα, Θεόδωρος Ανδρικόπουλος, Πέτρος Λοχαΐτης
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1958 (Ιούνιος, ηχογράφηση από το θέατρο της Επιδαύρου. Αυτή ήταν η πρώτη παράσταση των Θεσμοφοριαζουσών στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο)
1958


ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Παύλος Μάτεσις
ΜΟΥΣΙΚΗ: Γιάννης Μαρκόπουλος
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Κώστας Μπάκας
ΠΑΙΖΟΥΝ: Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Γιώργος Μοσχίδης, Μπάμπης Γιωτόπουλος, Δημήτρης Τσούτσης, Νίκος Λυκομήτρος, Τζέσυ Παπουτσή, Μίρκα Καλαντζοπούλου, Μαίρη Ιγγλέση, Νίκος Μαντάς, Δημήτρης Αθανασόπουλος, Μιχάλης Αεράκης, Μαρία Τενίδου, Τζένη Κολύβα, Έφη Μουρίκη, Μαρία Κανελλοπούλου, Λιάνα Παρούση, Ρέα Φουρτούνα, Κατερίνα Λιτρίδου, Αγάπη Μανουρά, Χάιδω Ρωμούδη, Βασιλική Σακελλάρη, Καίτη Κωνσταντίνου, Νικολέτα Βλαβιανού, Ζώγια Σκαφίδα, Μαρία Μπακοδήμου, Σοφία Μόραλη
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ώρες
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1989 (21 Ιουλίου)

Ειρήνη (421 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Η Ειρήνη που δείχνει το θέμα της ο ίδιος ο τίτλος, θα λέγαμε ότι έχει τον ίδιο σκοπό όπως οι Αχαρνής. Σ’ αυτή διακωμωδεί την πολυπραγμοσύνη και τη φιλοπόλεμη τάση των Ελλήνων υποστηρίζοντας την ειρήνη που διαπραγματεύονταν οι Αθηναίοι κι οι Λακεδαιμόνιοι μετά τον θάνατο του Κλέωνα και του Βρασίδα και που μετά από λίγο συνομολογήθηκε με το Νικία. Πρόκειται για την απελευθέρωση της θεάς Ειρήνης που τη φυλάκισε ο Πόλεμος. Την απελευθέρωση αυτή την πετυχαίνει ο χωρικός Τρυγαίος που ανεβαίνει στον ουρανό καβάλα σ’ έναν πελώριο σκάνθαρο (παρωδία του μύθου Βελλεροφόντη-Πήγασου). Υπάρχει η άποψη ότι ήταν μια παράσταση που γινόταν σε δυο επίπεδα, μπροστά και πάνω στο κτίριο της σκηνής.

ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Θρασύβουλος Σταύρου
ΜΟΥΣΙΚΗ: Βασίλης Τενίδης
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Κώστας Μπάκας
ΠΑΙΖΟΥΝ: Νίκος Μπουσδούκος, Θύμιος Καρακατσάνης, Γιώργος Παρτσαλάκης, Θάνος Καληώρας, Τζέσυ Παπουτσή, Γεωργία Καλλέργη, Γιώργος Τσιτσόπουλος, Λευτέρης Τζουλάκης, Αθηνά Τσιλύρα, Μάκης Πανώριος, Ντίνος Δουλγεράκης, Ντίνος Σκιαδάς, Φώτης Γκαβέρας, Κώστας Κοκκάκης, Φώτης Αρμένης, Τάσος Προύσαλης, Γιώργος Σπανόπουλος, Τάσος Αργυρός, Τάσος Παπαδάκης, Λίλη Κοκώδη
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 57 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1983

Πλούτος (388 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Το τελευταίο απ’ τα έργα που μας έχουν σωθεί, ο Πλούτος αποτελεί ένα πέρασμα προς τη Μέση Αττική Κωμωδία. Ο Πλούτος είναι τυφλός κι ο πλούτος είναι μοιρασμένος στον κόσμο λάθος. Όταν ο Πλούτος ξαναβρίσκει από θαύμα το φως του, τα γενικά σχέδια δεν πραγματοποιούνται, γιατί η φτώχεια είναι μια ευεργετική κινητήρια δύναμη του ανθρώπου κι οι κοινωνικές αυταπάτες διαλύονται. Στον Πλούτο ο ποιητής γελοιοποιεί την κακή διανομή του Πλούτου που τυφλός όπως είναι έρχεται στους κακούς. Αλλά ο Χρεμύλος, όπως είναι έντιμος πολίτης αφού συνάντησε τον τυφλό θεό και γιάτρεψε τα μάτια του τους μεν καλούς πλούτισε τους δε κακούς έβαλε σ’ ένδεια. Σ’ αυτή την κωμωδία ο ποιητής αντί να διασύρει ορισμένα πρόσωπα ή πολιτικούς διακωμωδεί τις ανοησίες των ανθρώπων. Στην κωμωδία λείπει σχεδόν ο Χορός και μόνο κάποιο δείγμα του υπάρχει στην πρόσθετη σκηνή που αλληλοκοροϊδεύονται οι φτωχοί κι ο Καρίων. Έτσι λοιπόν ο Πλούτος αποτελεί τη μετάβαση απ’ την Αρχαία στη Μέση Κωμωδία.

ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Θρασύβουλος Σταύρου
ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΥΗ: Ειρήνη Μάρα
ΜΟΥΣΙΚΗ: Γιώργος Τσαγκάρης
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Μαρία Κωνσταντάρου
ΠΑΙΖΟΥΝ: Δημήτρης Πιατάς, Νέλλη Αγγελίδου, Ντίνα Κώνστα, Τίμος Περλέγκας, Γιάννης Καλατζόπουλος, Αντώνης Κατσαρής, Γιάννης Μπαλοδήμας, Σοφία Μυρμηγκίδου, Χρήστος Μάντζαρης, Νίκος Κούρος, Γιάννης Ευδαίμων, Τάκης Βουτέρης, Γιώργος Χριστόπουλος
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 3 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1982 (1 Δεκεμβρίου)

Αχαρνείς (425 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Το πιο παλιό απ’ τα σωσμένα έργα του Αριστοφάνη είναι οι Αχαρνείς. Παίχτηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα 6 χρόνια απ’ την αρχή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η νοσταλγία που αισθάνεται για την ειρήνη ο κλεισμένος μέσα στα τείχη της Αθήνας λαός πρόσφερε στον Αριστοφάνη για πρώτη φορά εδώ, την ευκαιρία να εκφραστεί γι’ αυτό το θέμα. Ο Χωρικός Δικαιόπολις, ένας δίκαιος πολίτης, εκπροσωπεί την κούραση των Αθηναίων απ’ τον πόλεμο. Μέσα στην απελπισία του κλείνει ιδιωτική ειρήνη με τους Πελοποννησίους κι έτσι μετά απ’ αυτό μπορεί ν’ ανοίξει μιαν υπαίθρια αγορά και να κοροϊδεύει όλους αυτούς που κάνουν πόλεμο. Τους αρχικά πολεμοχαρείς καρβουνιάρηδες απ’ το χωριό Αχαρνές κατάφερε (εδώ έχουμε παρωδία του Ευριπίδη) να τους μεταπείσει με πολύ κόπο υπέρ της ειρήνης…


1) ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Θρασύβουλος Σταύρου
ΜΟΥΣΙΚΗ: Βασίλης Τενίδης
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Κώστας Μπάκας
ΠΑΙΖΟΥΝ: Ιάκωβος Ψαρράς, Γιάννης Μαυρογένης, Τάκης Βουλαλάς, Δημήτρης Τσούτσης, Γιώργος Βουτσίνος, Μιχάλης Μαραγκάκης, Θόδωρος Συριώτης, Μαρίνα Πεφάνη, Τζέση Παπουτσή, Βάνα Μπλαζουδάκη, Πένυ Παπουτσή, Βασίλης Κανάκης, Μηνάς Χατζησάββας, Γιάννης Αργύρης, Τάσος Χαλκιάς, Παντελής Ζερβός, Δημήτρης Αθανασόπουλος, Βαλεντίνη Μουτάφη, Γιώργος Γεωργίου, Δημήτρης Ντουνάκης, Πίτσα Μπουρνόζου, Θάνος Αρώνης, Μπάμπης Γιωτόπουλος, Γιώργος Βουτσίνος, Βάνα Μπλαζουδάκη, Θάνος Καληώρας, Έλλη Κωνσταντίνου, Κώστας Κοντογιάννης, Μαίρη Ιγγλέση, Δήμητρα Σερεμέτη
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 54 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1980

2) ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Λεωνίδας Ζανάκος
ΜΟΥΣΙΚΗ: Χρήστος Λεοντής
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Στέλιος Παπαδάκης
ΠΑΙΖΟΥΝ: Κώστας Αθανασόπουλος, Γιώργος Γεωγλερής, Τάκης Βουλαλάς, Γιώργος Μοσχίδης, Γρηγόρης Ορφανουδάκης, Δημήτρης Τσούτσης, Θάνος Δαδινόπουλος, Κώστας Κοντογιάννης, Κώστας Κοσμόπουλος, Τρύφων Καραντζάς, Στέφανος Κυριακίδης, Μιχάλης Μητρούσης, Σπύρος Μαβίδης, Μαρίνα Ταβουλάρη, Σωτήρης Βάγιας
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 33 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1990 (29 Ιανουαρίου)

Νεφέλαι (423 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Το κείμενο των Νεφελών που έχουμε είναι μια διασκευασμένη, απ’ τον ίδιο τον Αριστοφάνη, μορφή του έργου που παίχτηκε τότε. Με το δράμα αυτό ο ποιητής ασχολήθηκε με την παιδεία κι έκανε στο πρόσωπο του Σωκράτη επίθεση εναντίον της σοφιστικής κίνησης στο σύνολό της. Ο Χορός των νεφελών εκπροσωπεί τους προστάτες θεούς ενός νεφελώδους κόσμου του πνεύματος και της σκέψης μέσα στον οποίο κινείται ο Σωκράτης με τους νεαρούς μαθητές του. Ένας γέρος χωρικός θέλει να μπει σ’ αυτόν τον κόσμο, για να μάθει την τέχνη να διαστρέφει το δίκαιο. Επειδή όμως ο ίδιος αποτυχαίνει στην προσπάθειά του, πρέπει να είναι στη διδασκαλία κι ο γιος του ο Φειδιππίδης. Για χάρη του οργανώνεται ένας μεγάλος επιδεικτικός διάλογος. Στο μεταξύ ο νεαρός μαθαίνει τόσο γρήγορα, ώστε αμέσως δοκιμάζει τις νεοαποκτημένες του γνώσεις πάνω στον ίδιο τον πατέρα του, οπότε ο οργισμένος πατέρας ορμάει στο σχολιό του Σωκράτη και του βάζει φωτιά. Ο Αριστοφάνης παρουσίασε τον Σωκράτη του με κάποια απόλυτα γνήσια χαρακτηριστικά του, έστρεψε όμως χωρίς κανέναν δισταγμό εναντίον του την επίθεση που προόριζε για το φιλοσοφικό κίνημα, προφανώς επειδή η πλειονότητα των Αθηναίων πολιτών θεωρούσε στην πραγματικότητα τον Σωκράτη αρχισοφιστή. Η Απολογία του Πλάτωνα δείχνει την αποφασιστική επίδραση που άσκησε το έργο του Αριστοφάνη στη διαμόρφωση της εικόνας που είχαν μέσα τους οι σύγχρονοι Αθηναίοι για τον Σωκράτη. Το γεγονός όμως πως πέρασε πάνω απ’ τη σκηνή σαν παρωδία και χωρατό του τύπου της κωμωδίας έγινε 25 χρόνια αργότερα, μέσα σ’ εντελώς διαφορετικές πολιτικές συνθήκες εξοντωτικές για τον Σωκράτη.

1) ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Θρασύβουλος Σταύρου
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ανακρέων Παπαγεωργίου
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Στέλιος Παπαδάκης
ΠΑΙΖΟΥΝ: Θύμιος Καρακατσάνης, Λόυσκα Αβαγιαννού, Τάκης Βουλαλάς, Τρύφων Καραντζάς, Σοφία Μυρμηγκίδου, Κώστας Κοκκάκης, Θεόδωρος Δημήτριεφ, Κώστας Μαβίδης, Δημήτρης Τσούτσης
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ώρες και 20 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1983 (11 Ιανουαρίου)


2) ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Κώστας Βάρναλης
ΜΟΥΣΙΚΗ: Ελένη Καραΐνδρου
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Κώστας Μπάκας
ΠΑΙΖΟΥΝ: Ιάκωβος Ψαρράς, Δημήτρης Παλαιοχωρίτης, Μάριος Παπαγεωργίου, Κώστας Παγώνης, Ορφέας Ζάχος, Γιώργος Δάνης, Τάσος Παπαδάκης, Τάσος Χαλκιάς, Θεόδωρος Συριώτης, Κώστας Κοκκάκης, Μαρία Τενίδου, Τζέσυ Παπουτσή, Μαίρη Ιγγλέση, Ρίκα Βαγιάνη, Κάρμεν Ρουγγέρη, Κατερίνα Μπούρλου, Νανά Κακκαβά, Νινή Κοκκώδη, Βάνα Ζάκα, Έφη Θανοπούλου, Ευδοξία Πετζάκη, Σάσα Σωφού, Ταϋγέτη Μπουσούρη, Καλλιόπη Ταχτσόγλου, Κορνηλία Φραντζή
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 54 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1984

Λυσιστράτη (411 π.Χ.)

ΥΠΟΘΕΣΗ

Η Λυσιστράτη, έργο του 411 π.Χ. παρουσιάζει μια συνομωσία γυναικών που υπηρετεί πολιτικούς σκοπούς και πιο συγκεκριμένα τον τερματισμό του πολέμου και τ’ όραμα μιας πανελλήνιας ειρήνης. Η Λυσιστράτη θέλοντας να συμφιλιώσει τους Έλληνες που αλληλοσκοτώνονται προσκάλεσε γυναίκες απ’ την Πελοπόννησο κι απ’ τη Βοιωτία, γιατί κατά τη γνώμη της η σωτηρία της Ελλάδας βρισκόταν στα χέρια των γυναικών, αφού οι άντρες στάθηκαν ανίκανοι να σταματήσουν τον πόλεμο και τις προτρέπει να διακόψουν κάθε σεξουαλική επαφή με τους άντρες τους για όσο διάστημα χρειαστεί μέχρι που να υποταχτούν κι αυτοί στο σχέδιό τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι για πρώτη φορά ο Χορός παραμένει σ’ όλη τη διάρκεια του έργου χωρισμένος σε δυο ομάδες. Αρκετοί πιστεύουν πως το τέλος της κωμωδίας δεν είναι ολόκληρο, αφού η έξοδος του Χορού θα έπρεπε να γίνεται με ύμνους, θριαμβευτικές κραυγές και χορούς που στο κείμενο που υπάρχει έχουν προαναγγελθεί αλλά δεν γίνονται. Στην πραγματικότητα με το έργο του αυτό ο Αριστοφάνης απηύθυνε σοβαρές προειδοποιήσεις και συμβουλές στους Έλληνες που είχαν φτάσει σε τέτοια έχθρα μεταξύ τους.

ΛΙΓΑ ΜΟΝΟ ΛΟΓΙΑ

Το να αναφέρω πόσες φορές έχει ανέβει το κάθε θεατρικό στη συγκεκριμένη ενότητα είναι σίγουρα περιττό. Απλά να θυμίσω μόνο πως σε μία εποχή αρκετά συντηρητική, αρκετά χρόνια πριν τις αρχές του 1900, τα έργα του Αριστοφάνη ανέβαιναν στα θέατρα της Σμύρνης και της Πόλης. Βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το ήθος δεν επέτρεπε ακόμα και στους προοδευτικούς Σμυρνιούς τη συμμετοχή γυναικών στο θίασο και βέβαια και στην παρακολούθηση των έργων. Έτσι, λοιπόν, τους γυναικείους ρόλους τους ενσάρκωναν άντρες, όπως και στην αρχαιότητα.

1) ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Θρασύβουλος Σταύρου
ΜΟΥΣΙΚΗ: Μάνος Χατζιδάκις
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Αλέξης Σολομός
ΠΑΙΖΟΥΝ: Μαίρη Αρώνη, Τζένη Καρέζη, Ελένη Χαλκούση, Άννα Ραφτοπούλου, Ευαγγελία Σαμιωτάκη, Χριστόφορος Νέζερ, Παντελής Ζερβός, Αθανασία Μουστάκα, Μυρσίνη Σαντοριναίου, Μερόπη Ροζάν, Άρης Βλαχόπουλος, Μιχάλης Καλογιάννης, Αλέκα Παΐζη, Πόπη Παπαδάκη, Άννα Παναγιωτόπουλου, Μάρω Κοντού, Όλγα Τουρνάκη, Χαράλαμπος Πλακούδης, Κική Ρέππα, Μαρία Μοσχολιού, Μαίρη Χρονοπούλου, Ντίνα Τριάντη, Νίκος Παπακωνσταντίνου, Δημήτρης Βεάκης, Λάμπρος Κωστόπουλος, Κόστας Κοκκάκης, Βάσος Ανδρονίδης, Χρήστος Πάρλας, Ιάκωβος Ψαρράς, Νίκος Κούρκουλος
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 33 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1957
2) ΠΡΩΤΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Θρασύβουλος Σταύρου
ΜΟΥΣΙΚΗ Μάνος Χατζιδάκις
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Αλέξης Σολομός
ΠΑΙΖΟΥΝ: Μαίρη Αρώνη, Ελένη Χαλκούση, Άννα Κυριακού, Πόπη Παπαδάκη, Πίτσα Καπιτσινέα, Παντελής Ζερβός, Νεφέλη Ορφανού, Γιάννης Αργύρης, Βέρα Δεληγιάννη, Κατερίνα Χέλμη, Τζέσυ Παπουτσή, Θόδωρος Σαρρής, Δημήτρης Τσούτσης, Κώστας Κοκκάκης, Νίτα Παγώνη, Βαλεντίνη Μουτάφη, Λόυσκα Αβαγιαννού, Μίκα Φλώρα, Λία Πάρλα, Μαίρη Ιγγλέση, Κάρμεν Ρουγγέρη, Δήμητρα Σερεμέτη, Νινή Βοσνιακού, Θόδωρος Συριώτης, Μηνάς Χατζησάββας, Θάνος Αρώνης, Φιώργος Βουτσινός, Θάνος Καληώρας, Τάσος Χαλκιάς, Γιώργος Παρτσαλάκης, Νίκος Νικολάου, Γιώργος Ζιόβας
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 35 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1980
*Η παράσταση είναι επανάληψη της παράστασης του 1957. Για την ιστορία η μεγάλη μας ηθοποιός Μαίρη Αρώνη άφησε ιστορία στο ρόλο της Λυσιστράτης

3) ΔΕΥΤΕΡΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Κώστας Τσιάνος
ΜΟΥΣΙΚΗ: Χρήστος Λεοντής
ΠΑΙΖΟΥΝ: Λυδία Κονιόρδου, Ελένη Καστάνη, Βάσω Ιατροπούλου, Μαρία Καντιφέ, Ελένη Τζώρτζη, Ελένη Γεροδήμου, Γιάννης Δεγαΐτης, Αλεξάνδρα Παντελάκη, Αντώνης Λουδάρος, Νικολέττα Βλαβιανού, Νίκος Καραθάνος, Λευτέρης Λουκαδής, Λουκάς Ζήκος, Χρήστος Νινής, Νίκος Μπουσδούκος, Ελεάννα Παπαδοπούλου, Γιάννης Στόλλας, Θεμιστοκλής Πάνου, Θοδωρής Μπουζικάκος, Στέλλα Γκίκα, Ελένη Κούστα, Ελένη Λαρίου, Κλαίρη Μανιάτη, Δήμητρα Στόγιαννη, Στέφανος Κοσμίδης, Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Γιώργος Γκάτζιος
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 48 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 2004

2004